ایران سفر تور مجله گردشگری ایران سفر تور
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها-کوروش دیباج: زنده‌یاد استاد محمود فرشچیان، نگارگر برجسته و خالق آثاری ماندگار که مرزهای هنر ایرانی را فراتر از زمان و مکان برد، از همان سال‌های جوانی مسیری را پیمود که امروز به عنوان بخشی مهم از حافظه هنری معاصر ایران شناخته می‌شود.
نقطه آغاز این مسیر، هنرستان هنرهای زیبای اصفهان بود؛ مدرسه‌ای که با ترکیب آموزش عملی و حضور استادان طراز اول، نسل‌های متعددی از هنرمندان کشور را پرورش داده است. در این مکان، نخستین نشانه‌های نبوغ استاد فرشچیان در قالب آثاری ظریف و سرشار از روح ایرانی شکل گرفت؛ آثاری که اکنون، پس از گذشت دهه‌ها، نه‌تنها یادگار روزهای هنرجویی او، بلکه اسنادی زنده از تاریخ هنر این دیار به شمار می‌روند.
موزه هنرستان هنرهای زیبای اصفهان، که در دل یکی از بناهای تاریخی آموزش هنر کشور جای گرفته، امروز نقش مهمی در حفظ و نمایش این آثار ایفا می‌کند. این گنجینه، علاوه بر آثار استاد فرشچیان، میزبان مجموعه‌ای ارزشمند از آثار استادان و هنرجویانی است که هر یک بخشی از میراث هنری اصفهان را ساخته‌اند.
در روزهایی که جامعه هنری ایران در سوگ این استاد نامدار نشسته، گفت وگوی ما با نسترن عکاشه، مدیر موزه هنرستان، فرصتی است تا از نزدیک درباره جایگاه آثار استاد در این موزه، خاطرات او از هنرستان و برنامه‌های پیش‌روی این مرکز فرهنگی بیشتر بدانیم.
ابتدا درباره تاریخچه موزه هنرستان هنرهای زیبا و چگونگی شکل‌گیری آن توضیح دهید.
اگر بخواهم توضیحی کامل بدهم که برای عموم مردم هم جنبه معرفی داشته باشد، باید به سال ۱۳۱۵ اشاره کنم؛ سالی که هنرستان هنرهای زیبای اصفهان تأسیس شد. چند سال بعد از آغاز فعالیت، استاد بهادری نخستین مؤسس و بنیانگذار هنرستان تصمیم گرفتند بخشی از ساختمان هنرستان را به صورت موزه برای نمایش آثار هنری اختصاص دهند.
در همان سال‌ها، آثار تولیدشده در خود هنرستان به نمایش گذاشته می‌شد. البته فضای آن زمان کوچک بود و استانداردهای لازم موزه‌ای را نداشت، اما در حد امکانات موجود، این اقدام انجام شد.
پس از مدتی، این فضا تعطیل و به محلی برای نگهداری آثار تولیدشده در کارگاه‌های هنرستان تبدیل شد. این روند ادامه داشت تا حدود سال ۱۳۸۸ که تصمیم گرفته شد بخشی از ساختمان قدیمی هنرستان تغییر کاربری داده و با چیدمانی جدید، به عنوان موزه بازگشایی شود. تیرماه همان سال، موزه رسماً فعالیت خود را آغاز کرد.
چه جایگاهی استاد فرشچیان در شکل‌گیری مجدد موزه داشتند؟
مرحوم استاد فرشچیان علاقه فراوانی داشتند که چنین فضایی در هنرستان ایجاد شود. ایشان همواره این موضوع را پیگیری می‌کردند و هر بار که به اصفهان می‌آمدند، اگر فرصت داشتند، حتماً به هنرستان سر می‌زدند. آخرین بار، حدود شش یا هفت سال پیش بود که حتی در مسیر انجام کاری دیگر، توقف کردند و از موزه بازدید نمودند.
در حال حاضر چه آثاری از استاد فرشچیان در موزه نگهداری می‌شود؟
آثاری که در اینجا موجود است، عمدتاً متعلق به دوران هنرجویی استاد در دهه ۲۰ خورشیدی است. چند اثر نگارگری نیز مربوط به سال‌های ۱۳۳۸ و ۱۳۳۹ داریم که آن زمان ایشان دیگر در هنرستان حضور نداشتند. به طور دقیق، حدود پنج یا شش اثر از استاد در موزه نگهداری می‌شود که ارزش تاریخی و هنری بالایی دارند.
این آثار چگونه وارد مجموعه شدند؟
آثار موجود در موزه، طبق سنتی که از زمان استاد بهادری وجود داشت، توسط هنرجویان و اساتید در حین تحصیل یا تدریس در هنرستان خلق و نگهداری می‌شدند. هر هنرجو موظف بود برای دریافت دیپلم، اثری به عنوان کار پایان‌نامه ارائه دهد که در مجموعه باقی بماند. دو اثر از استاد فرشچیان نیز بعدها توسط خود ایشان به هنرستان اهدا و در مخزن نگهداری شد تا در زمان تأسیس موزه به نمایش گذاشته شود.
شرایط حفاظت از این آثار چگونه است؟
ما دو بخش داریم: فضای موزه برای نمایش آثار و مخزن یا گنجینه برای نگهداری آن‌ها. تلاش ما این است که آثار در شرایط مناسب حفظ شوند و در صورت نیاز به مرمت، در اولویت قرار گیرند. با این حال، ساختمان قدیمی هنرستان دچار فرسایش است و برای نگهداری استاندارد، به امکانات و رسیدگی بیشتری نیاز داریم.
آیا برنامه‌ای برای خرید یا جذب آثار جدید از استاد فرشچیان یا مجموعه‌های شخصی ایشان وجود دارد؟
استاد فرشچیان در تهران موزه اختصاصی خود را در مجموعه کاخ سعدآباد داشتند و آثارشان آنجا نگهداری می‌شود. در مورد خرید یا جذب آثار، تصمیم‌گیری نهایی بر اساس خواست خود استاد یا خانواده ایشان خواهد بود. هنرستان ممکن است توان مالی برای خرید آثار نداشته باشد، اما اگر خانواده استاد تمایلی داشته باشند، این موضوع می‌تواند در سطح مدیران و مسئولان بالادستی بررسی شود.
برنامه‌ای برای مذاکره با خانواده استاد یا مجموعه‌داران خصوصی جهت انتقال یا امانت آثار وجود دارد؟
در حال حاضر زود است که بخواهیم در این‌باره صحبت کنیم. من شخصاً تصمیم‌گیرنده نیستم و این موضوع در سطح مدیران کلان آموزش و پرورش و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بررسی خواهد شد.
موزه چه برنامه‌ای برای برگزاری نمایشگاه ویژه آثار استاد فرشچیان دارد؟
با توجه به محدود بودن آثار استاد در موزه، نمایشگاه‌های دوره‌ای برگزار می‌کنیم و آثار ایشان نیز در این قالب به نمایش درمی‌آید. البته برگزاری نمایشگاه ویژه منوط به تصمیمات مدیران ارشد است.
در فعالیت‌های آموزشی موزه، جایگاه معرفی تکنیک‌ها و شیوه کاری استاد فرشچیان چگونه است؟
فعلاً موزه در حوزه آموزش رسمی ورود نکرده است. امیدوارم در آینده و با تصمیم‌گیری سازمان‌های ذیربط، بتوانیم دوره‌ها یا برنامه‌هایی ویژه معرفی و آموزش تکنیک‌های استاد برگزار کنیم. به نظر من، اگر این کار در زمان حیات استاد انجام می‌شد، بسیار ارزشمندتر بود.
آیا برنامه‌ای برای انتشار کتاب یا کاتالوگ آثار موجود از استاد در موزه دارید؟
بله، قصد داریم کاتالوگی از برخی آثار موجود تهیه کنیم تا بازدیدکنندگان به عنوان یادگاری و سند بازدید خود آن را در اختیار داشته باشند.
